ÇANAKKALE GEZİ NOTLARIM-2

6- KİLİT BAHİR KALESİ
Değirmen burnundan yola devam ediyoruz. Ve yol bizi Eceabat'a bağlı şirin bir köy olan Kilitbahir Köyüne ulaştırıyor. Köy içerisinde, boğazın en dar noktasına Çimenlik kalesi ile karşılıklı olacak şekilde Fatih sultan Mehmet han tarafından 1462-1463 yılları arasında yaptırılan Kilitbahir Kalesi bulunmaktadır. İstanbul'un Vatan topraklarına katılmasından sonra Büyük Sultan İstanbul'un güvenliğinin Çanakkale boğazından geçtiğini çok iyi takdir etmiş ve İstanbul'a saldıracak düşmanın İstanbul'a varmadan Çanakkale de durdurulması gerektiğini düşünerek bu kaleleri inşa ettirmiştir. Fatih Sultan Mehmet Han'ın bu düşüncesinin doğruluğu 1915 yılının 18 Mart'ın da anlaşılmış boğazı geçerek İstanbul'u işgal etmek isteyen müttefik donanmasına karşı bu iki kale çok büyük görevler yerine getirmiştir.
Fatih Sultan Mehmet tarafından Çanakkale'nin karşısındaki Kilitbahir köyünde yaptırılmış olan kale iç ve dış sur duvarlarından ve avlu içinde 7 katlı üçgen bir kuleden oluşmaktadır. İç kale 7 katlıdır. Kalenin inşasını Gazi Yakup Bey yürütmüştür. Kale mimari yapısı itibari ile Osmanlı mimarisi içinde tek olarak yonca yaprağı şeklinde inşa edilmiştir ve 1541-42 yıllarında bugün içi müze olarak kullanılan sarı kule ise kaleye takviye olarak Kanuni Sultan Süleyman tarafından inşa ettirilmiştir.
Kilit bahir kalesi; 1870 yılında Sultan Abdülaziz tarafından ikinci kez restore edilmiştir. Kuzey bölümünün orijinal dış deniz duvarı günümüzde yoktur. Bu bölümün kuzey parçası 1893-1894 yıllarında II. Abdülhamit tarafından yeniden inşa ettirilmiştir. 1893-1894 yıllarında yeniden onarım görmüştür. Dış sur duvarları (dış kale) 4 m ikinci dış kale 18 m iç kale 30 m yüksekliğindedir. Duvar kalınlıkları 4-6 m arasındadır. Deniz duvarlarının güney kısımları top mazgalı olarak kullanılmıştır. Kale tümüyle kaba yontulmuş taşlarla inşa edilmiştir. Açıklık kısımları kiremit kemerli olup kapı ve pencereler beyaz mermerden yapılmıştır. Kale Çanakkale Savaşları’nda çok önemli rol oynamıştır. Bu kale 14 Kasım 1980 tarihinde Kültür Bakanlığı tarafından “Korunması Gereken Kültürel Varlık” olarak tescil edilmiştir. (http://tr.wikipedia.org/wiki/Kilitbahir_Kalesi )
Osmanlıların Anadolu’dan Rumeli’ye geçişi 1354 tür. Gelibolu’ya geçilmiştir.Yarımada’nın tamamının fethi ise 1356 dır. Bu bölge Ece Bey’in tımarına verilmiştir.

Kilitbahir’de ilk Türklerin yerleştiği yer ELPEDEN köyüdür. Tarım ve hayvancılıkla uğraşırlardı. Havuzlar’da ise meyve ve sebze bahçeleri vardı.
1462-63 yıllarında Kilitbahir Kalesi inşa edilince kale çevresinde yavaş yavaş yerleşim başlamıştır. İlk etapta askeri binalar, kışlalar, asker ve aileleri için binalar ve evler yapılmıştır. Elpeden Köyü ise ilerleyen yıllar içersinde kaleler çevresindeki bu yeni yerleşim yerine taşınmıştır.
Kilitbahir; 1884 yılına kadar Gelibolu Kaptan Paşa eyaletine bağlı bir kaza merkezidir. 1659 da Sultan 4. Mehmet’le beraber Kilitbahir’e gelen Evliya Çelebi; burada 750 kadar çift katlı, kiremit örtülü hane olduğunu yazar. 1892 de kaza merkezi Maydos’(Eceabat) a geçmiştir.
30 Ekim 1918 de imzalanan Mondros Ateşkes antlaşmasıyla Çanakkale Boğazı’nın Rumeli tarafı Fransız işgaline maruz kalmıştır. Yunan karakolları kurulmuştur. İşgal dönemin olan Kaymakam Nazım Bey zamanında kaza merkezi yine Kilitbahir’dir. (http://www.kilitbahir.com/hb/sayfa/osmanli-donemi )

7- KİLİTBAHİR DAMAT İBRAHİM PAŞA ÇEŞMESİ

Padişah III. Ahmet’in damadı Nevşehirli İbrahim Paşa, III. Ahmet’in emirleriyle Çarşı Sebilde denilen bu çeşmeyi; Çanakkale İli Eceabat İçesi Kilitbahir Köyünün yüksekçe bir yerine yaptırmıştır. Yeri şimdiki Kilitbahir muhtarlığının önüdür. Halk arasında buraya Şadırvan, Damat İbrahim Paşa Çeşmesi, Padişah 3. Ahmet Çeşmesi ‘de denilmektedir. Musluklarının kenarındaki lale resimleri ile diğer çiçek dekorları dikkat çeker. Üzerinde yapılış kitabesi mevcuttur. (http://www.canakkaleili.com/kilitbahir-carsi-sebili-canakakle-eceabat.html )

8- KİLİTBAHİR CAHİDİ SULTAN CAMİİ

Cahidi Cami’nin mimari bir özelliği yoktur. Basit kubbelidir. Akustik bir yapıya sahiptir. Yapılış tarihi kesin belli değildir. Cami’de I.Dünya savaşına kadar ibadet yapılmış, savaş sonrası buraya uğrayan pek olmamıştır. Bu yüzden cami harap hale gelmiştir. Bu bakımsızlık ve ibadete kapalı durumu devam ederken Kilitbahir köyündeki 9.Piyade alay komutanı Albay Mehmet Nuri Tokaç’ın müsaade ve emirleri üzerine, muhabere takım komutanı Teğmen Muzaffer Sağesen; 250 askeri ile 25-30 gün çalışarak cami ve türbeyi temizleyip ibadet ve ziyarete açmıştır. Zamanın teğmeni Muzaffer Bey, albay olduktan sonra emekli olmuş, İzmir-Karşıyaka’ya yerleşmiştir.
Cahidi Cami ve türbesinin bahçesinde Cahidi’nin eşi Kerime Hatun, Mustafa Paşa’nın kızı Atiyye Hanım, alay kâtibi Tevfik Efendinin annesi Ayşe Hanım, 16 yaşında veremden ölen Cevat Paşa’nın kızı Bedile Hanım’ın ve başka kişilere ait mezarlar ve bu mezarların mezar taşlarında ise kitabeleri vardır. (Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Harp Tarihi Yayınları, “Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Çanakkale Cephesi Amfibi Harekât”, 5. Cilt 2. Kitap, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1978.)
Cahidi Sultan Camii Çanakkale İli Eceabat İlçesi Kilitbahir Köyü’ndedir. Yapılış tarihi belli değildir. Muhtemelen 1600 lü yıllarda inşa edilmiştir. (Caminin girişindeki mermer levhada 1630 yazmaktadır) Cami ahşap ve dörtgen bir yapıdır. Duvarlarının kalınlığı 1 m yi geçmektedir. Kiremit örtülü, kapısı mermer kemerlidir, içerisindeki levhalar oyma işçiliktir. Denize nazır bir tepe üzerinde olup, Caminin hemen yanında Cahidi Efendi’nin türbesi de vardır. Köyde Fatih Camii, Kırklar Camii ve Tabip Hasan Paşa Camileri de vardır.
FATİH  CAMİİ
Kilitbahir Kalesi’nin inşasından sonra Fatih döneminde Gelibolu Beylerbeyi olan Yakup Paşa’nın gayretleriyle 1460-1470 li yıllarda yapılmıştır. Köyün ilk camisidir. Halen ibadete açıktır.
 KIRKLAR  CAMİİ
Bu gün cami mevcut değildir.1950 li yıllarda yıkılmıştır.Eski Kilitbahir fotoğraflarında köyün ortasında net bir şekilde görülür.Yapılış tarihi belli değildir.Sadece 1825 yılındaki onarım kitabesi mevcuttur. Ayrıca köyde bugün mevcut olmayan, yapılış-yıkılış tarihleri belli olmayan ama isimleri bilinen iki cami daha vardır. Bunlar: Rüstem Paşa Camii, Ebu-l Fetih Camii

TABİP  HASAN  PAŞA  CAMİİ
Yapılış tarihi kesin belli değildir. Tabip Hasan Paşa veya Tabip Hasan Ağa 3. Selim döneminde Kilitbahir’e yerleşmiştir. Saray damadıdır. Muhtemelen camide 1700 lü yılların sonuyla 1800 lü yılların başında yapılmıştır.
Camii, köyde yapılan camilerin sonuncusudur. Mimarisinin mütevazı görünüşü, mihrabı ve kubbesindeki ihlâs suresinin yazılışı kayda değer bölümlerindendir. İbadete açıktır.1902 yılındaki onarım kitabesi mevcuttur. ( http://www.kilitbahir.com/sayfa/camiler )

9-NAMAZGÂH TABYASI

Çanakkale Boğazı’nın en büyük tabyasıdır. 1861-1876 yıllarında Sultan Abdülaziz tarafından yaptırılmıştır. 1860 lı yıllarda Sultan Abdülaziz Han döneminde yapımına başlanmış, 1892 yılında tamamlanmıştır. Boğaz savunmasını güçlendirmek amacıyla yapılmıştır. Tam karşısında Aziziye tabyası vardır. Namazgâh Tabyası, Kilitbahir Kalesi’nin hemen güneyinde boğazın kenarında yer almaktadır. Tabya; Arapça karşılığı ‘üzeri toprakla örtülü sığınak’ demektir.

Bu tabya, Padişah Abdülaziz tarafından yaptırılmıştır. 1915 Çanakkale Savaşları’nda tabyada 2 adet ağır 11 puss’luk (28cm. çapında), 11 adet ağır 9,4 puss’luk (24cm. çapında), 3 adet ağır 8,2 puss’luk (21cm. çapında) toplam 16 adet top yerleştirilmiş ve toplar 18 Mart 1915 Boğaz Savaşında kullanılmıştır. Tabyada 14 adet bonet bulunmaktadır. Diğer tabyalarda olduğu gibi buradaki bonetlerin de üst kısımları toprakla örtülmüştür. Mekânların iç tarafları kesme taşlarla inşa edilmiştir. Bonetlerin orta kısmında bulunan geniş alanda, o dönemde, askerler toplu halde namaz kıldıkları için “Namazgâh” olarak isim verilmiştir. Tabyanın topları 1950 li yıllarda sökülmüştür.
Bu tabya, 14 Kasım 1980 tarihinde Kültür Bakanlığı tarafından “Korunması Gereken Kültürel Varlık” olarak tescil edilmiştir. Tabya 2006 yılında restore edilerek Deniz savaşları müzesi olarak düzenlenmiştir. Günümüzde ziyarete açıktır. (http://www.canakkaleili.com/namazgah-tabyasi.html)
KİLİTBAHİR NAMAZGÂH TABYALARI MÜZESİ
Kilitbahir Namazgâh Tabyaları Müzesi  2007 yılında resmen açılmıştır.
Tabyaların restoresi sırasında ortaya çıkan askeri malzemelerin sergilendiği kapalı alan ile birlikte bir açık hava müzesi. 37 odadan oluşan 26 adet tabyadan oluşur. (http://www.canakkaleili.com/kilitbahir-namazgâh-tabyalari-muzesi.html)

10- RUMELİ HAMİDİYE TABYASI

Rumeli Hamidiye Tabyası, Kilitbahir Köyü’nün güneyinde, Namazgâh Tabyası ile Mecidiye Tabyası arasındadır. Yol kenarında olmasına rağmen üzeri çam ağaçları ile kaplı olduğu için seçilememektedir. Bu tabya, 1896 yılında II. Abdülhamit tarafından yaptırılmıştır. 3 adet cephanelik boneti bulunan tabyada Çanakkale Savaşları’nda 2 adet 14 puss’luk (35cm. çapında) Alman Krupp marka top yerleştirilmiştir. Bonetler cephanelik olarak kullanılmış, üzerleri toprakla kaplıdır. 1915 Çanakkale Boğaz Savaşına 35 cm. çapında iki adet çakma top ile katılmıştır. Bu odaların havalandırmaları giriş kapısından olmaktadır. Rumeli Hamidiye Tabyası, 14 Kasım 1980 tarihinde Kültür Bakanlığı tarafından “Korunması Gereken Kültürel Varlık” olarak tescil edilmiştir. (http://berkantayhan.blogcu.com/canakkale-ve-gelibolu-da-bulunan-8-tabyamiz-hakkinda-bilgi-v/1254595)

Feyzullah Kırca
Akbaşlar Köyü / Dursunbey